SÜNEN EBU DAVUD

Bablar  –  Konular  –  Numaralar  

SAVM BAHSİ

<< 2420 >>

NUMARALI HADİS-İ ŞERİF:

 

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ عَنْ الْأَعْمَشِ عَنْ أَبِي صَالِحٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا يَصُمْ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلَّا أَنْ يَصُومَ قَبْلَهُ بِيَوْمٍ أَوْ بَعْدَهُ

 

Ebû Hureyre (r.a.)'den; "Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu" demiştir:

 

"Sizden biriniz bir gün önce veya bir gün sonrasında tutmadan (sadece) Cum'a günü oruç tutmasın."

 

 

İzah:

Buhârî, savm; Müslim, siyam; Tirmizî, savm; İbn Mâce, sıyâm; Ahmed b. Hanbel, I, 288; II, 422, 526; V, 225; Hakim, el-Müstedrek, I, 437; Beyhakî, es-Sünenü'l-kübra, IV, 302.

 

Tirmizî bu hadis için hasen-sahih demiştir. Hadisin Buhari'deki rivayetinde orucu  nehyeden  kelime te'kidli olarak şeklinde nefy olarak "oruç tutmaz" şeklin de vârid olmuştur.

 

Hadisin zahirine göre sadece cuma günü oruç tutmak yasaktır ama perşembe veya cumertesi günlerinden birisinin de ilâve edilmesi halinde bu yasak ortadan kalkar.

 

Âlimler hadisteki yasağın delâlet ettiği hüküm konusunda değişik gö­rüşlere sahip olmuşlardır. Hatta bazı âlimler kendilerine bu hadis ulaşma­mış olacak ki, bu günde oruç tutmanın iyi olmadığı görüşüne hiç iştirak etmemişlerdir. Bu konuda ortaya atılan görüşlerin en önemlileri şunlardır:

 

1. Hadisteki yasak doğrudan doğruya sadece cuma günü oruç tutma­nın haram olduğunu gösterir. O halde bir gün öncesinden veya sonrasın­dan ilave yapılmadan sadece cuma günü oruç tutmak haramdır. Bu görüş Ashabtan Hz. Ali, Ebû Zerr, Ebu Hureyre ve Selman-ı Farisî ile Zahirî mezhebi âlimlerinden İbn Hazm'a aittir.

 

Bu görüş sahipleri, üzerinde durduğumuz hadisin yanısıra şu hadisle­re de dayanırlar:

 

Muhammed b. Abbâd'dan rivayet edilmiştir der ki; "Cabir (r.a.)'e, Rasûlullah (s.a.v.) cuma günü oruç tutmaktan nehyetti mi? diye sordum. "Evet" dedi" (Bu hadisi Buhari, Beyhaki ve Darimî rivayet etmişlerdir.)

 

Cüveyriye bint Haristen rivayet edildiğine göre, bir cuma günü oruçlu iken Peygamber (s.a.v.) yanma girmiş ve Cüveyriye'ye;

 

"Sen dün oruç tuttun mu?" diye sormuş. Cüveyriye de:

 

Hayır, cevabını vermiş.Hz. Peygamber tekrar:

 

"Yarın tutmak istiyor musun?" demiş.Cüveyriye yine:

 

Hayır, karşılığını vermiş. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.):

 

"Öyleyse orucunu boz" buyurmuştur.[Bu hadis 2422 numaradadır]

 

2. Sadece cuma günü oruç tutmak mekruhtur. Bu görüş Şafiî ve Hanbelilerle Zührî, Muhammed b. Şîrîn ve Tavus'a aittir. Bunlar sadece cuma günü oruç tutmayı meneden hadisleri kerahete hamletmişlerdir.

 

3. Cuma günü oruç tutmak her halükârda mekruhtur. Yani ister tek başına olsun isterse bir gün evvel ve sonrasıyla birlikte tutulsun hüküm aynıdır. Nehaî, Şa'bî, ve Mücâhid bu görüştedirler.

 

4. Cuma günü oruç tutmak kerâhetsiz olarak caizdir. Bu konuda cu­ma gününe önünden veya sonradan bir gün eklenmesi ile eklenmemesinde fark yoktur. İmam Âzam Ebû Hanîfe, İmam Mâlik ve İmam Muhammed bu görüştedirler. Aynı görüş, İbn Abbâs ve Muhammed b. Münkedir'den de rivayet edilmiştir.

 

İmam Malik Muvatta'ında; "ben ilim erbabından ve kendisine uyulanlardan hiç birinin cuma günü oruç tutmaktan menettiklerini bilmiyo­rum. O gün oruç tutmak iyidir," demektedir.

 

Bu görüş sahipleri Tirmizî, Nesâî ve İbn Hibban'ın rivayet ettikleri şu hadise dayanmışlardır:

 

İbn Mes'ûd (r.a.)'dan rivayet edildiğine göre, "Peygamber (s.a.v.) her ayda üç gün oruç tutardı. Cuma günleri hemen hemen hiç iftar et­mezdi". Tirmizî, savm; Nesâî, siyam; Ahmed b. Hanbel, I, 406.

 

el-Aynî, bu hadisin Hz. Peygamber'in sadece cuma günleri oruç tut­tuğuna delâlet etmediğini, aksine Efendimizin tek başına cuma günü oruç tutmayı men etmesinin ,onun cumadan bir gün evvel veya sonrasıyla bir­likte oruç tutmuş olduğunu gösterdiğini söyler.

 

 

Âlimler cuma günü oruç tutmakta hiç bir sakınca görmeyen bu gu­ruptaki imamlara o günün orucunu nehyeden bu hadislerin ulaşmamış ol­masının muhtemel olduğunu söylerler ve; "Eğer ulaşsaydı, muhalefet etmeyeceklerdi" derler.

 

Nevevî, İmâm Mâlik'in yukarıdaki sözleri için şunları söyler; "Sün­net, Mâlik'in görüşünden daha önce gelir. Cuma günü orucunun yasak­landığı sabittir. Mâlik bu yasağın kendisine ulaşmamış olmasında ma'zurdur."

 

Hanefî fıkıh kitaplarından Tecnîs'de, Ebû Yûsuf'un, "cuma orucuna birgün daha ilave etmenin daha ihtiyatlı olduğunu" söylediği kaydedilir. Yine Hanefî fıkıh kitaplarından Nehr, Bahr ve Dürrü'I-Muhtar'da ise, Ebû Hanîfe'nin görüşüne uygun olarak sâdece bir gün de olsa cuma günü oruç tutmanın mendup olduğu söylenir. Nuru'1-izah da ise, sadece cuma günü oruç tutmanın mekruh olduğu belirtilir.

 

Yukarıya aktardığımız görüşlerden anlaşıldığı gibi âlimlerin ekserisine göre sadece cuma günleri oruç tutmak mekruhtur. Beziu'l-mechûd sahibi, bu mekruhun cumhura göre tenzîhen mekruh olduğunu söyler. Cuma gü­nü tutulan oruçla birlikte, bir gün evvel veya bir gün sonra oruç tutmakta hiç bir sakınca yoktur.

 

Cuma günü orucunun men'edilişindeki hikmet konusunda da farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bunların en önemlileri de şunlardır:

 

a. Cuma günü bayram günüdür ve bayram günleri oruç tutulmaz. Nitekim Ahmed b. Hanbel ve Hâkim'in Ebu Hureyre'den rivayet ettikleri bir hadiste Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur; "Cuma günü bayram gü­nüdür. Bayram gününüzü oruç günü yapmayınız. Bir gün önce ve bir gün sonrasında da tutarsanız başka."

 

îbn Ebî Şeybe'nin Hz. Ali'den naklettiği şu ifâdeler de bu görüşü takviye etmektedir; "Sizden bir kimse, ay içerisinde nafile oruç tutmak isterse perşembe günü tutsun, cuma günü tutmasın çünkü cuma günü yeme-içme ve zikir günüdür."

 

Cuma gününün bayram oluşu ramazan ve kurban bayramları ile aynı manada değildir. Çünkü o bayramlarda, öncesi ve sonrası ile de olsa, hiç­bir şekilde oruç tutulması caiz değildir.

 

b. Cuma gününde başka günlerde olmayan bir ibadet vardır. Ayrıca bu gün zikir ve ibâdetlerin çokça bulunduğu bir gündür. Oruç insanı zayıf düşürür.